Kalendarz

marzec 2024
N P W Ś C Pt S
25 26 27 28 29 1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31 1 2 3 4 5 6
Start Kapituła Wiślicka
Kapituła Wiślicka PDF Drukuj Email
Wpisany przez Administrator   
czwartek, 21 października 2021 00:00

Kapituła Kolegiacka przy Bazylice w Wiślicy

Dziekan Kapituły:
ks. Jan Iłczyk, 2010

Scholastyk:

ks. Jan Staworzyński, 2017

Kustosz:
ks. Wiesław Stępień, 2010

Kanonicy Gremialni:

ks. Marian Fatyga, 2011
ks. Ireneusz Jakusik, 2011
ks. Przemysław Kantyka, 2017
ks. Stefan Łasoń, 2007
ks. Henryk Makuła, 2011
ks. Marek Małczęć, 2016
ks. Zygmunt Pawlik, 2010

Kanonicy Honorowi Kapituły Kolegiackiej:

ks. Krzysztof Balcer, 2017
ks. Wiesław Baran, 2001
ks. Mirosław Błoniarz, 2020
ks. Kazimierz Bogdał, 1993
ks. Jan Ciszek, 1997
ks. Marian Czajka, 2001
ks. Leszek Domagała, 2000
ks. Adolf Drożyński, 2011
ks. Stanisław Durek, 2001
ks. Eugeniusz Durnaś, 2013
ks. Robert Dynerowicz, 2011
ks. Leszek Dziwosz, 2008
ks. Piotr Figarski, 2017
ks. Roman Fodymski, 2013
ks. Marian Gawinek, 2003
ks. Henryk Gawroński, 2006
ks. Marian Głowacki, 2011
ks. Sławomir Grabiec, 2016
ks. Jan Jagiełka, 2007
ks. Marian Janik, 1994
ks. Józef Knap, 2010
ks. Stanisław Kondrak, 2001
ks. Bogusław Koper, 2019
ks. Stanisław Król, 2014
ks. Stanisław Kudełka, 2003
ks. Władysław Kutuś, 2016
ks. Jerzy Ławicki, 2007
ks. Paweł Majewski, 2020
ks. Jarosław Majka, 2010
ks. Stanisław Malec, 2004
ks. Jan Marczewski, 2010
ks. Wiktor Mentel, 2018
ks. Stanisław Mika, 2011
ks. Jerzy Miernik, 1993
ks. Janusz Mularz, 2003
ks. Edmund Nocoń, 2014
ks. Edward Nowak, 2001
ks. Andrzej Orlikowski, 2014
ks. Ryszard Pakaszewski, 2019
ks. Grzegorz Pańczyk, 2021
ks. Piotr Pochopień, 2021
ks. Marek Podyma, 1994
ks. Henryk Rusak, 2003
ks. Janusz Rydzek, 2011
ks. Jerzy Siemiński, 2018
ks. Antoni Seweryn, 2017
ks. Franciszek Siarek, 2003
ks. Józef Staszkiewicz, 2019
ks. Paweł Stolarczyk, 2007
ks. Tadeusz Szot, 1993
ks. Tadeusz Śliwa, 2016
ks. Marek Tazbir, 2011
ks. Henryk Terpiński, 2017
ks. Mirosław Tomasik, 2010
ks. Zbigniew Wajda, 2018
ks. Wojciech Wąsik, 2013
ks. Ryszard Witek, 2008
ks. Marek Zawłocki, 2020

Kanonicy Seniorzy:
ks. Józef Barczyk, 1993
ks. Franciszek Berak, 1994
ks. Stanisław Grudzień, 1987
ks. Jan Latała, 2001
ks. Antoni Lis, 1993
ks. Ludwik Michalik, 1993
ks. Lucjan Sito, 1993
ks. Witold Świąder,1997
ks. Stanisław Świerk,1993
ks. Romuald Wróbel, 1993
ks. Wiktor Zapart, 1983
ks. Stanisław Żal, 1994
ks. Jerzy Żmuda, 1997

***

Kapituła Wiślicka posiada konto, na które Kanonicy mogą przekazywać ofiary na potrzeby Kapituły.

BS Busko Zdrój o/Wiślica. Nr:11 8480 0004 2002 0060 0789 0002

***

INFORMACJE HISTORYCZNE

Kolegiata wiślicka powstała w okresie rozbicia dzielnicowego i można ją zaliczyć do fundacji monarszych w stolicach księstw dzielnicowych. Wówczas nastąpił rozkwit fundacji kanonickich na ziemiach polskich, a nowe wspólnoty osadzone w centrach administracyjno-gospodarczych realizowały politykę władców. Kolegiata wiślicka powstała w drugiej połowie XII wieku i podobnie, jak sandomierska, opatowska i św. Floriana w Krakowie związana była z osobą Kazimierza Sprawiedliwego, który dokonał reorganizacji miejscowego środowiska kanonickiego (1166-1177?) i powiększenia o nowe prebendy, choć początki obecności kanoników w Wiślicy wiązały się zapewne już z Henrykiem Sandomierskim (1146-1166). Kolegium to zajmowało się przede wszystkim sprawowaniem kultu na użytek władcy i jego dworu, stąd obecność wśród reliktów architektonicznych empory zachodniej i krypty grzebalnej z tzw. płytą orantów. Początkowo wspólnota składała się z prepozyta i czterech kanoników, z czasem podzielono majątek wspólny na kilka prebend (kantorię, scholasterię i kustodię), co mogło być zasługą Kazimierza Sprawiedliwego, a prepozyt otrzymał uprawnienia archidiakońskie na terenie okręgu wiślickiego (prepozytury wiślickiej). Ta reforma zgromadzenia kanonickiego musiała odbyć się za zgodą biskupa krakowskiego Gedki, który z czasem otrzymał od księcia prawo patronatu nad miejscową kapitułą. W XIII wieku wzniesiono nowy - większy kościół kolegiacki, lepiej odpowiadający prestiżowi zasiadających w stallach kanoników. Warto pamiętać, że aż po czasy wczesnowożytne kolegiata wiślicka zawsze wymieniana była na trzecim miejscu wśród wszystkich kapituł diecezji krakowskiej: po katedralnej i kolegiackiej sandomierskiej!
Od 1214 roku możemy wskazywać imiennie jej członków, także w tym wieku wspomaga-li ich w obowiązkach liturgicznych wikariusze, bowiem w miarę upływu czasu kolegiata stała się także centrum okręgu parafialnego. Już z 1229 roku pochodzi najstarsza znana pieczęć kapituły, potwierdzająca wezwanie maryjne. Równie wczesne pochodzenie słynącego łaskami posągu ? właściwie płaskorzeźby, Matki Boskiej Łokietkowej, potwierdza poziom intelektualny i formację duchową miejscowego środowiska kanonickiego. Kolejny impuls przyniosła rozbudowa Wiślicy za Kazimierza Wielkiego połączona z budową wspaniałej halowej kolegiaty gotyckiej. Zaś w stuleciu XV rolę tego ośrodka administracji kościelnej w ramach diecezji krakowskiej i jego intelektualne znaczenie ponownie zaznaczyły inwestycje budowlane, o ideowym programie: budowa dzwonnicy i domu wspólnego wikarych, tzw. Domu Długo-sza. Środowisko to znane jest z bogatego księgozbioru średniowiecznego, zasiadania w jego stallach kanoników krakowskich, nierzadko profesorów krakowskiej Alma Mater i krakowskich kanoników katedralnych czy studentów szkoły kolegiackiej w Wiślicy studiujących w Krakowie. Swego rodzaju uzupełnieniem znaczenia Wiślicy w diecezji krakowskiej było funkcjonowanie tu oficjalatu ? czyli sądu delegowanego biskupa krakowskiego.

Warto wspomnieć, że w roku 1819 zarówno Kolegiata jak i Kapituła została skasowana. Pisze o tym fakcie kapelan Biskupa ks. Franciszek Sonik. Opisując wizytację Biskupa Augustyna Łosińskiego w Wiślicy w dniu 2 czerwca 1913 roku, przypomina dwie poprzednie wizytacje: pierwszą z roku 1812 oraz drugą z roku 1886. Oto fragment kroniki Kapituły Wiślickiej: "(...) Niestety! czasy się zmieniły. 17 kwietnia 1819 roku na mocy specjalnej delegacyi papieskiej przez Prymasa Warszawskiego ks. Franciszka Malczewskiego zostało skasowanych wiele klasztorów i kolegiat. Między niemi i kolegiata Wiślicka. Z dawnej wielkości Kolegiaty pozostały tylko wspomnienia i wspaniała świątynia (...)" Mimo to odbywały się spotkania i posiedzenia kanoników, których opis znajduje się w Aktach kapituły w tomie od 1744 roku, nazywane najczęściej określeniem Kapituła Generalna albo czasem jako Kapituła Parcjalna. Zaś pod datą 1844 można przeczytać następująca krótką notatkę. "Ostatni członek dawnej w roku 1818 zniesionej kapituły Wiślickiej prałat archidiakon ks. Wincenty Gajewski, pleban z parafii Jurków zmarł w głębokiej starości d. 5 stycznia 1844 r." Trzeba było czekać 105 lat, aby po odbudowie ze zniszczeń wojennych z 1915 roku i dzięki staraniom bp. Augustyna Łosińskiego, pp. Pius XI dnia 10 kwietnia 1924 roku przywrócił kościołowi w Wiślicy, zaszczytny tytuł Kolegiaty. Zaś Biskup Augustyn Łosiński zamianuje przy niej nowych kanoników, których instalacja odbyła się 8 września 1924 roku. Biskup mianował wtedy 10 kanoników gremialnych oraz jednego kanonika honorowego, który został ks. Antoni Otrembski, proboszcz w Busku. W uroczystości odpustowej i przywróceniu Kapituły, uczestniczyło 46 kapłanów, przedstawiciele władz cywilnych i wojskowych oraz tysiące ludzi, którzy przybyli na wozach oraz w pieszych pielgrzymkach.

 

Prepozyci wiśliccy zajmowali najwyższe miejsce w hierarchii kapitulnej, ich obowiązkiem były troska o zarząd majątkiem kapitulnym, przewodniczenie obradom kapituły, mieli obowiązek bronić wszelkich praw i przywilejów kapituły. Wielu z nich było równocześnie kanonikami kapituły katedralnej w Krakowie. Zachowało się sporo informacji dotyczących kapituły wiślickiej w średniowieczu, jednak nie tyle, aby można było zestawić pełną listę prepozytów wiślickich dla okresu do końca XV w.

Mikołaj 1214-1219

Justyn 1222-1229

Pełka z Kościelca 1239

Jakub Weksa ze Skaryszewa 1249-1264

Gerard Gallicus 1266

Wacław 1274

Jakub 1289

Reinbold z Krakowa 1304

Mikołaj 1306-1309

Franciszek z Krakowa 1320-1328(?)

Naszan z Ostrowiec 1328-1350

Mikołaj z Młynów 1350-1359

Świesław ze Świeszkowic 1359-1374(?)

Dziersław z Przezwodów 1374-1375

Świętosław przed 1389

Paweł 1389

Zbigniew z Sienna 1399-1427(?)

Dziersław z Oleśnicy 1427-1467(?)

**

Kantor (prymiceriusz) - był zobowiązany do należytej oprawy uroczystości kościelnych, intonował antyfony, śpiewał godziny kanoniczne, opiekował się chórem. Pierwszego kantora wiślickiego spotykamy przed 1232 rokiem. W spisach dziesięciny papieskiej z XIV wieku zajmował trzecie miejsce w kapitule wiślickiej, podobnie w statutach kapituły, zaś u Jana Długosza w Liber beneficiorum wystąpił na drugim miejscu.

Pełka z Kwiliny przed 1232

Lasota 1249-1250

Dzierżykraj 1249-1250

Wacław 1253

Lasota 1311-1317

Piotr z Opatowa 1330-1337

Mikołaj 1339

Bertold 1345-1346

Piotr 1350-1351

Bodzęta 1358

Piotr z Pępic 1364-1380

Sieciej z Chmielnika 1383-1403

Wojciech 1406-1411

Piotr Wolfram 1414-1418

Jakub 1419-1427

Ninogniew 1428-1432

Piotr Cieśla 1436-1442

Jan Długosz 1442-1444

Piotr Cieśla 1444-1460

**

Scholastyk początkowo zajmował się przede wszystkim prowadzeniem szkoły przy kolegiacie. Z czasem odszedł od nauczania, a jego obowiązki w szkole przejął wikariusz, nazywany wice-scholastyk. W miarę upływu czasu on także przestał uczyć, a funkcję tą przejął rektor szkoły, opłacany prze scholastyka.

Scholastyk zajmował drugie miejsce w kapitule w XIV-wiecznych spisach dziesięciny papieskiej. W statutach kapituły z lat 1442 i 1443 występuje na czwartym miejscu.

Mikołaj 1266

Kerstanus 1291

Zdzisław 1303-1309

Aleksander 1325-1339

Piotr 1345-1351

Bodzęta z Kosowic 1359-1364

Spytek z Rogienic 1374-1375

Jan z Kociny przed 1395

Mikołaj 1395

Marcin z Gniewkowa 1400

Mikołaj Rymarz 1418-1419

Stanisław Stano 1418-1419

Andrzej z Krakowa 1437-1445

Piotr z Fałkowa 1445-1447

Mikołaj z Sienna 1447-1450

**

Kustosz był prałatem, który w największym stopniu związany był z obowiązkiem dbałości o budynek świątyni, miał dbać o wszelkie paramenty liturgiczne i jej wyposażenie, w tym o księgozbiór i archiwum kościelne. To dlatego Jan Długosz, jako kustosz wiślicki spisał wszystkie przywileje i dokumenty kolegiaty w kopiarzu, którego późniejszy odpis, z początku XVII w. znajduje się obecnie w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach. Znany jest w literaturze, jako Kopiarz Chotelskiego lub Kopiarz Wiślicki. W spisach dziesięciny papieskiej z XIV w. była to czwarta prałatura, w statutach kapituły wiślickiej z lat 1442 i 1443 druga, w czasach Długosza czwarta.

Mikołaj 1320-1327

Pełka ze Stróżysk 1331-1350

Jan 1358

Zawisza z Lścina 1362-1374

Piotr Flandrini, kardynał 1373 (1374)

Sięgniew z Przezwodów 1400-1435(?)

Klemens z Nawojowej 1435

Paweł z Sienna lub Oleśnicy 1437-1439

Jakub z Sienna lub Oleśnicy 1441-1443

Jan Długosz 1444-1468, 1471-1473-1479

***

Informacje opracował dr Piotr Kardyś, na podstawie następującej bibliografii:

Zachorowski Stanisław, Rozwój i ustrój kapituł w średniowieczu, Kraków 191

Lalik Tadeusz, Początki kapituły wiślickiej na tle kształtowania się kolegiat polskich XII wieku, [w:] Odkrycia w Wiślicy, red. Z. Budkowa i in., Warszawa 1963, s. 147-191

Szymański Janusz, Kanonikat świecki w Małopolsce od końca XI do połowy XIII wieku, Lublin 1995

Wroniszewski Jan, Prałaci kolegiaty wiślickiej w XIV wieku. Pochodzenie i drogi awansu, [w:] Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej. Studia nad pochodzeniem i funkcjonowaniem elity kościelnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000, s. 85-99

Poniewozik Leszek, Prałaci i kanonicy wiśliccy w okresie średniowiecza, Lublin 2004

ks. Zygmunt Nocoń, ks. Daniel Olszewski, Początki Kapituły Wiślickiej i jej kulturotwórcza rola, [w:] KPD 3-4, s.185 -194.

Wiśniowski Eugeniusz, Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno-historyczne, Warszawa 1965

Długosz Jan, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. 1, wyd. A. Przeździecki Kraków 1863, s. 403-435

Bilska-Ciećwierz Magdalena, Powstanie i organizacja kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu, Kraków 2007


Poprawiony: czwartek, 21 października 2021 18:20
  Joomla themes free, business web host.